Czym jest arytmia serca? Czy uprawianie sportu może być jedną z przyczyn choroby? Czy arytmia oznacza koniec treningów?
ZOBACZ TEŻ: Co powinien badać sportowiec?
Prof. dr hab. n. med. Łukasz Małek to ekspert w dziedzinie kardiologii sportowej. Sam jest aktywnym sportowcem, wyznając zasadę, że: najlepszym konsultantem w kardiologii sportowej jest osoba, która łączy wiedzę medyczną z praktyką sportową. W rozmowie z Akademią Triathlonu opowiedział o problemie arytmii serca.
Arytmia arytmii nierówna
Jak zauważa profesor Łukasz Małek u zdrowego sportowca, serce bije najczęściej wolno, równo i jednostajnie. Występujące przerwy, pobudzenia czy serie dodatkowych, szybkich pobudzeń nazywamy zaburzeniami rytmu, czyli właśnie arytmią.
– Arytmia to dodatkowe pobudzenia, z nieprawidłowych ośrodków, lub w nieprawidłowy sposób przewodzone przez serce, poza mechanizmami fizjologicznymi, czyli tymi prawidłowymi – mówi w rozmowie z Akademią Triathlonu.
Profesor Małek podkreśla również: arytmia arytmii jest nierówna. Dla zarysowania tego złożonego problemu kardiolog rozróżnia arytmie łagodne i groźne. Jak podkreśla, pierwszymi nie należy się przesadnie przejmować, natomiast drugie rzeczywiście mogą być potencjalnie groźne dla zdrowia. Zwłaszcza kiedy serce wymaga więcej pracy, czyli w czasie wysiłku.
– Arytmie łagodne mają to do siebie, że występują w postaci pojedynczych pobudzeni, niedających najczęściej poważnych objawów, poza uczuciem nierównego bicia serca. One w czasie wysiłku się wyciszają i nie są związane z chorobą serca, którą można byłoby znaleźć w innych badaniach. Natomiast mamy całą grupę innych arytmii, które są potencjalnie groźne i one najczęściej związane są ze zmianami strukturalnymi w sercu. Występują w postaci bardziej złożonej, dają objawy, nasilają się w wysiłku.
Jednym z przykładów może być arytmia spowodowana przez dodatkowe przywodzenie w sercu. Ta dodatkowa droga przywodzenia to tzw. dodatkowy szlak wrodzony, łączący przedsionki z komorami.
– Prawidłowo przedsionki z komorami połączone są tylko układem bodźcowo-przewodzącym, czyli węzłem przedsionkowo-komorowym, przez który bodźce przechodzą z przedsionków do komór. Natomiast występują sytuacje, w których w sposób wrodzony, obecne są też dodatkowe szlaki przewodzenia i one mogą być podłożem do zapętlenia się arytmii. Także tych, które mogą być groźne podczas wysiłku.
Objawy i badania arytmii serca
Jakie są objawy, który powinny zaniepokoić triathlonistę? Profesor Małek odpowiada: szybkie kołatania serce. W sytuacji nieadekwatnej pojawia się nagle bardzo szybki częstoskurcz, niekiedy jest to ponad 200 uderzeń na minutę, który powoduje osłabienie, wysoki stopień zawrotów głowy, stan przedomdleniowy czy nawet utratę przytomności.
Często jednak arytmia może być cicha i nie dawać żadnych objawów, dlatego podstawą u sportowców powinno być regularne badanie serca, polegające na zdawaniu wywiadu lekarzowi oraz przeprowadzeniu wywiadu rodzinnego, pozwalającego oszacować prawdopodobieństwo wystąpienia genetycznie uwarunkowanej choroby serca. Przede wszystkim powinno wykluczyć się w badaniach przesiewowych obecność strukturalnej choroby serca, takiej, która mogłaby stanowić ryzyko.
– W kontekście szlaków istotne jest wykonanie EKG, ale nie wykonanie go raz w życiu. To powinno być cyklicznie wykonywane, raz w roku badanie. Czasami szlaki pozostają nieme, nieaktywne i pojawiają się dopiero w pewnym momencie – mówi profesor Łukasz Małek.
ZOBACZ TEŻ: Utonięcie podczas pływania? Powodem może być obrzęk płuc!
Sport a wystąpienie arytmii
Przyczyn wystąpienia arytmii może być wiele. Wymienia się wśród nich m.in. zaburzenia funkcji tarczycy, zaburzenia hormonalne, ale również przetrenowanie czy niedobory odpowiednich elektrolitów. Jednak profesor Łukasz Małek jednoznacznie podkreśla: uprawianie sportu nie zwiększa ryzyka wystąpienia arytmii.
– Są pewne wrodzone choroby, które predysponują do arytmii. Na pewno nie ma czegoś takiego jak arytmia związana z wysiłkiem, czyli adaptacyjna. Adaptacyjną reakcją serca na wysiłek nie jest arytmia, nie są to nigdy zaburzenia rytmu. Po prostu u części osób, uprawiających lub nieuprawiających sport, czasami zdarzają się zaburzenia rytmu, ale sport generalnie nie powoduje arytmii.
Aktywność fizycznamoże przynieść sercu wiele korzyści, a jednym z pozytywnych zjawisk jest tzw. „serce sportowca”, czyli przystosowanie się serca do intensywnego, długoletniego uprawiania sportu, zarówno siłowego, jak i wytrzymałościowego, które może przynieść wiele dobrego dla organizmu.
– Serce sportowca charakteryzuje się najczęściej trzema elementami. Po pierwsze: serce zmienia się strukturalnie – serca sportowców są zazwyczaj większe niż serca osób, które nie uprawiają sportu. Po drugie: adaptacja elektryczna – serca biją wolniej. Po trzecie: adaptacja czynnościowa – serca lepiej pracują, lepiej się rozkurczają i napełniają krwią. Natomiast w tej adaptacji nie mieści się ani przerost mięśnia sercowego, ani zaburzenia rytmu. To nie jest element fizjologicznej, prawidłowej adaptacji. Badania pokazują, że jest to korzystna zmiana, dlatego, że większe serca pracujące wolniej, wpływają na to, że żyjemy dłużej. Wolniej się zużywają. Mają większy zapas czynnościowy. Gdyby wystąpiła jakaś choroba, to takie serce lepiej sobie poradzi.
Diagnoza: arytmia serca
Diagnoza: arytmia serca. Co oznacza dla triathlonisty? Koniec z triathlonem? Profesor Małek podkreśla, że wszystko zależy od tego, jaka jest postać arytmii, czy jest to arytmia łagodna, czy arytmia potencjalnie ryzykowana.
Przy arytmiach łagodnych nie ma zazwyczaj konieczności rezygnacji z treningów, czy startów w zawodach. Natomiast przy groźnych arytmiach, wszystko zależy od tego, jaką chorobę stwierdzimy, w jakim stopniu zaawansowania, czy arytmie są usuwalne, czy nie. Wtedy decydujemy, czy i w jakim zakresie można uprawiać triathlon.
– Wszystko wymaga bardzo dokładnej i szczegółowej oceny i wtedy podejmujemy decyzję. Samo stwierdzenie, że ktoś ma arytmię, tej osoby nie skreśla, ani też nie dopuszcza do dalszego uprawiania sportu. Najczęściej wymagane są dosyć złożone dodatkowe badania, żeby można było określić, z jakim rodzajem arytmii mamy do czynienia, na ile jest ryzykowna i na ile bezpieczne może być uprawianie sportu – mówi kardiolog.
Sposoby leczenia. Czym jest ablacja?
Jakie są drogi leczenia arytmii serca? Czasami, jeśli jest to przeciążenie organizmu nadmiernymi treningami i organizm jest przetrenowany, wystarczy zrobienie przerwy w treningach. Kluczowe będą odpowiednia regeneracja, odpoczynek i roztrenowanie.
Kolejnymi metodami leczenia są leki przeciwarytmiczne, które jak wskazuje profesor Małek, czasami kłócą się ze sportem i nakładają konieczność ograniczenia aktywności. Część z nich znajduje się na liście środków zakazanych.
Coraz powszechniej stosowanym sposobem leczenia zaburzeń rytmu, który potencjalnie może usunąć je na zawsze jest ablacja. Wykonuje się usunięcie drogi, która powoduje zaburzenia rytmu, czy ośrodka, który generuje te zaburzenia.
– Ta droga coraz częściej jest preferowana szczególnie u osób uprawiających sport, które chcą wrócić do jego wyczynowego uprawiania, a które nie chcą brać leków. Decyzja zawsze jest indywidualna, oparta o to, jaka jest szansa, że dzięki zabiegowi uda się usunąć arytmię.
ZOBACZ TEŻ: Kamil Damentka: „Nasze mentalne mięśnie też wymagają treningu”
„Każda aktywność fizyczna jest zdrowa”
Jak podkreśla profesor Małek, każda aktywność fizyczna jest zdrowa. Zarówno wytrzymałościowa, jak i siłowa, jeśli jest wykonywana w sposób zdrowy i racjonalny. Bez nadmiernych obciążeń, bez szkodliwych substancji, dopingu i przez osobę, która ma zdrowe serce.
– Do wszystkiego trzeba być odpowiednio przygotowanym. Nasz organizm ma duże możliwości adaptacyjne, ale nie powinniśmy porywać się na wysiłki, które są ponad nasze możliwości.
