Hawaje – co zrobić, żeby zaistnieć wśród najlepszych?

Kolejny rok i kolejny start na Hawajach. Wśród zawodników z całego świata kilku Polaków. Tym razem jednak trochę inaczej, niż bywało przed laty, bo po raz pierwszy od 18 lat mieliśmy zawodnika w klasyfikacji PRO Men – Marka Jaskółkę. „Napalałem” się na ten dzień, jakbym to ja sam startował. Jeszcze dwa dni przed startem rozmawiałem z Markiem ponad dwie godziny i próbowałem mu oddać całą moją wiedzę na temat tych zawodów. Jako zawodnik byłem tam pięć razy, jako trener cztery. Jednym słowem dużo widziałem i dużo przeżyłem na tej wyspie. Do dzisiaj nie wiem, co jest bardziej mordercze – start w zawodach, czy oczekiwanie na swoich zawodników na poboczu drogi, bez cienia, w potwornym upale? Marka wynik – 22. miejsce na pewno jest dobry i zasługuje na uznanie w historii polskiego triathlonu, ale czy na pewno jest to wszystko, na co nas Polaków stać? Według mnie na pewno nie! Już kiedyś o tym pisałem. Nie wierzę w to, że młodzież w innych krajach jest bardziej utalentowana niż w Polsce. O tym, że można przekonał nas ostatnio choćby Michał Kwiatkowski zdobywając Mistrzostwo Świata w kolarstwie. Nie trzeba się tylko bać ciężkiej pracy no i trzeba oczywiście mieć marzenia. Ten artykuł będzie próbą pokazania młodym, 20-letnim zawodnikom i zawodniczkom, dla których olimpijka to nie wszystko, że można osiągnąć naprawdę dużo, ciężko pracując. Chciałbym podzielić się moimi spostrzeżeniami i przemyśleniami z potencjalnymi następcami Marka Jaskółki, którzy w przyszłości zdecydują się na starty w kategorii PRO na Hawajach. Mam nadzieję, że nie będę musiał czekać kolejnych 18 lat na ten moment. Wtedy naprawdę będę już stary…Pytania, które stawia sobie każdy, kto chce zaistnieć na Hawajach, brzmią: Co zrobić, żeby tam wystartować? Co zrobić, żeby osiągnąć sukces? Co zrobić, żeby zająć miejsce w pierwszej dwudziestce, a może dziesiątce? 

Według mnie odpowiedź jest prosta. Trzeba naprawdę bardzo dużo trenować. Mogę tak powiedzieć dlatego, że przekonałem się o tym osobiście i mam wieloletnie doświadczenie jako uczestnik Mistrzostw Świata na Hawajach. Ja wiem, że zaraz odezwą się głosy, że nie trzeba dużo trenować, że trzeba trenować mądrze, a wynik będzie taki sam. Być może jest to możliwe w przypadku jednej czy dwóch osób, ale ta teza dotyczy naprawdę mniejszości, utalentowanych wyjątków. Ja nigdy nie byłem szybki (jak na zawodowca). Moje życiówki nie są imponujące. Na 400m kraulem mój rekord ze skokiem do wody to 4:36, w biegu na 1000m 2:59. Nic nadzwyczajnego. Dzisiaj w Polsce na tym i lepszym poziomie jest naprawdę dużo zawodników. A mimo takich „osiągnięć” zaliczyłem 16 zawodów Ironman, w których byłem w pierwszej dziesiątce.

Mówię to nie po to, aby się chwalić. Ja po prostu wiem, że ciężka praca czyni cuda. W 1991 roku, kiedy zająłem 16 miejsce na Hawajach, mój czas po rowerze był 10 minut lepszy niż Marka w tym roku. Czas zwycięzcy z 1991 roku był o 4 minuty wolniejszy od czasu Sebastiana Kienle z tego roku. Marek był ode mnie szybszy w biegu aż o 18 minut, wliczając w to moją drugą strefę zmian. W całym wyścigu Marek był lepszy o niespełna 10 minut. Nasza duża różnica czasów w biegu to na pewno bardziej wyczerpująca jazda na rowerze z zachowaniem odstępów między zawodnikami rzędu 25 metrów! No i fakt, że był to dopiero mój trzeci rok uprawiania triathlonu. Według mnie różnica pomiędzy wynikiem Marka a moim jest naprawdę niewielka, jeżeli weźmiemy pod uwagę, jak wiele zmieniło się w triathlonie od 1991 roku. Po pierwsze zmieniły się przepisy. Drafting zmalał z 25 metrów na 12m. W latach 90-tych pływało się w slipkach, nie było żadnych speed suits. Rowery ważyły około 3kg więcej niż teraz. Mój miał 6 przerzutek z tyłu, aluminiową ramę i aluminiowe koła, jakie teraz używa się czasami do treningu w zimę, 28 szprych. Żadna rewelacja. No i oczywiście manetki do przerzutek zamontowane na ramie i kulkowe łożyska w kołach. Pamiętam jak dziś, jak czyściłem i smarowałem je tawotem w dzien przed wyjazdem na zawody. Dzisiaj mam wyższej klasy rower zimowy niż ten startowy z 1991 roku. Poznaję buty ze zdjęcia – Pumy. Kupiłem je w Aldim na wyprzedaży za 10 Marek, wyciągając je z wielkiego kosza przy wejściu, w jakimś małym niemieckim mieście, w drodze na Ironman Roth.

A odżywianie na trasie? To był zupełnie inny świat. Nie było żeli, one po prostu wtedy jeszcze nie istniały. Organizator zapewniał Coca Colę, wodę i Gatorade, a do jedzenia banany i batony Powerbar. Powerbary były tak twarde, że można było nimi rozbić głowę, a żeby je zjeść, trzeba było się nieźle napracować. Preparaty pozwalające uzupełnić elektrolity, tabletki solne, itp. jeszcze na rynku sportowym nie istniały. Dlaczego więc wyniki z początku lat 90-tych tak mało różnią się od tych dzisiejszych? Technologia poszła do przodu, dzisiejsze rowery to szczyt technologicznych możliwości, monitorowanie treningu jest tak szczegółowe, że można je porównać do monitorowania pacjenta w trakcie transplantacji serca. Dziś specjaliści od odnowy biologicznej potrafią „ożywić trupa” w ciągu 24 godzin (Moją odnową był dobry browar). Wszystko to poparte szybką wymianą informacji między trenerem a zawodnikiem. Myślę tu o telefonach komórkowych i internecie, których kiedyś nie było. Zawodnicy lat osiemdziesiątych i początku lat dziewięćdziesiątych w triathlonie zdobywali wiedzę trenerską, testując wszystko na sobie. Mimo tego Mark Allen i Dave Scott potrafili zejść poniżej 8h 10 minut na Hawajach już wtedy, na początku lat 90-tych.

Dlaczego więc postęp wyników w triathlonie jest tak mały w ciągu ostatnich 20 lat? Czyżby „industrial” triathlon ze swoimi rowerami za 10.000 dolarów, miernikami mocy, kosmicznymi butami do biegania, robił nas w konia i sprzedawał zwykły „złom”, który tak naprawdę ani trochę nie jest lepszy od sprzętu sprzed 20-lat? Co jeszcze zmieniło się w triathlonie, co mogłoby mieć wpływ na końcowy wynik? Zmienił się trening. Dziś zawodnicy trenują mniej, ale za to bardziej intensywnie. Nasuwa się tutaj pytanie: Jaki ma to wpływ na wynik końcowy na zawodach? Według mnie negatywny. Używając tutaj uproszczenia możemy powiedzieć, że dziś zawodnicy spędzają czas na obozach treningowych w doskonałych warunkach, używając sprzęt wartości kilkunastu tysięcy dolarów, a osiągają wyniki na poziomie zawodników, którzy trenowali na dużo słabszym sprzęcie i regenerowali się browarami. Na nieszczęście trend trenowania mniej, ale za to intensywniej to nie tylko triathlon. To także pływanie, bieganie i inne sporty wytrzymałościowe. Konsekwencje tego są takie: o ile mamy niewielki postęp wśród pierwszej piątki, dziesiątki, o tyle dalej jest już gorzej. Proszę porównać światowy standard A kwalifikacji olimpijskiej w biegu na 5000m kobiet. W Pekinie wynosił on 15.09, ale już w Londynie tylko 15.20. Dlaczego dzieje się tak, że najlepsi są w stanie się poprawiać, a reszta zostaje w tyle? Większość poprawiających się to zawodniczki ze wschodniej Afryki (Etiopia, Kenia), krajów, w których trzy treningi biegowe dziennie nie są żadną nowością. Reszta stoi, albo się cofa. 

To samo dzieje się z pływaniem. „Nowi” młodzi trenerzy wyznają podobną filozofię, co trenerzy biegania – mniej, ale intensywniej. Wynik końcowy mówi sam za siebie. Podczas eliminacji olimpijskich w Australii, przed IO w Londynie, zawodnicy, którzy pływali w finałach B, zajmując miejsca od szóstego w dół, byli wolniejsi niż ich koledzy sprzed dwudziestu lat. To samo dzieje się w Stanach Zjednoczonych. Na moim podwórku zawodniczka z naszego klubu, która szła na studia jako numer jeden, rekrut w Ameryce w 2012 roku, trzecia zawodniczka na MŚ na 200m grzbietem na krótkim basenie, dziś, dwa lata po tym fakcie, nie robi żadnych postępów. Jej najlepszy wynik, to wynik sprzed dwóch lat, kiedy na jednym treningu potrafiła przepłynąć nawet 10km.

Powtórzymy więc to pytanie – dlaczego więc rekordy padają, ale średni poziom się pogarsza? Odpowiedź według mnie jest następująca. O ile na dużych objętościach każdy zawodnik jest w stanie osiągnąć swój maksymalny potencjał, o tyle na mniejszych objętościach ze zwiększoną intensywnością już niestety nie. Większą rolę zaczynają odgrywać inne uwarunkowania, jak ilość uprawiających sport, wrodzony talent, siła i szybkość dojrzewania. Przychodzi mi tu na myśl amerykańska gwiazda pływania Missy Franklin, której trener jest minimalistą, a mimo to ona jako zawodniczka osiągnęła w pływaniu niemal wszystko – rekord świata, wiele medali olimpijskich i to w czasie, kiedy uczyła się jeszcze w liceum. Dlaczego dzieje się tak, że ktoś kto osiągnął tak wiele, był w stanie zrobić to relatywnie małym nakładem pracy? Jestem pewien, że niektóre zawodniczki ścigające się z nią w finale, pływały na treningach dwa razy więcej niż ona. Znam ją od dziecka. Zaczynała karierę u mnie w klubie i od kiedy pamiętam zawsze miała niesamowity talent, a przede wszystkim chęć bycia najlepszą. Kiedy miała 6 lat zapytałem ją, co lubi bardziej: pływanie czy jazdę na nartach? (w każdy weekend wyjeżdżała na narty). Odpowiedział mi, że kocha oba sporty i na pewno w którymś z nich pojedzie kiedyś na Igrzyska Olimpijskie.

Co było w niej takiego, co pozwoliło jej osiągnąć tak wiele, w tak szybkim tempie? Talent. Do dziś śmiejemy się, że Missy mogła poprawiać się tylko poprzez to, że powąchała chlorowaną wodę w basenie, albo wzięła prysznic. Ona wcale nie musiała pływać, a wynik szedł do przodu. Te same metody, które trener Franklin aplikował innym w jego klubie, już nie działały. Kilka dziewcząt było w stanie popłynąć w miarę szybko na poziomie krajowym i to wszystko. Dla ciekawostki dodam, że każda z nim miała 182cm wzrostu! Reszta klubu poniżej średniej krajowej.

Wracając na nasze podwórko, proszę spojrzeć na postęp, jaki w ostatnim roku osiągnęła Ewa Bugdoł. Poprzez zwiększenie objętości treningowej Ewa była w stanie znacznie poprawić swój wynik w stosunku do innych zawodniczek klasy światowej. Camilla Pedersen Mistrzyni Świata ITU wygrała z Ewą na dystansie długim w Chinach z przewagą ponad 5 minut mniejszą niż jeszcze dwa lata temu na dystansie o jedną godzinę i czterdzieści minut krótszym. Poprzez regularne pływanie w przedziale 4.5-6km na jednym treningu Ewa była w stanie wyjść z wody w Gdyni przed Marysią Cześnik, która jako reprezentantka Polski na krótkim dystansie i dwukrotna olimpijka może pochwalić się najlepszym w Polsce pływaniem na dystansie olimpijskim. Jeszcze rok temu taki wynik był dla Ewy szczytem marzeń. Na dziś Ewa jest chyba jedyną polską nadzieją na miejsce w pierwszej dziesiątce na Hawajach. Chciałbym się mylić, ale wygląda na to, że nie mamy na razie więcej kandydatów. Marek na Hawaje już raczej nie ma chęci – rodzina, praca i wiek robią swoje. Wcale mu się nie dziwię. Takie są koleje życia. Reszta ma naprawdę jeszcze dużo pracy do wykonania.

Poniżej dla zainteresowanych podaję kilka ciekawostek treningowych z roku 1991, kiedy to zająłem 16 miejsce na MŚ Ironman Hawaii. Był to mój trzeci rok uprawiania triathlonu.

Zacząłem od Ironman Australia, 14 kwietnia, zająłem 19 miejsce. 

17 miejsce pływanie = 50.09/ 23 rower = 5.06 / 3.30 bieganie. Szedłem chyba 10 km! Muszę dodać, że w trakcie lotu rozchorowałem się i od razu po starcie wylądowałem na dwa dni w szpitalu.

Następny Ironman to zawody w niemieckim Roth, 15-tego lipca.
Pływanie = 48.59
Rower = 4.42
Bieg znowu wolny – 3.32.54. Padłem na biegu, musiałem naprawdę zwolnić. Czas końcowy to 9.04 i 49 miejsce!

Kolejny start to ME w Almerre w Holandii, 17-tego sierpnia. Zająłem tam 5 miejsce z czasem 8.41.55.
Pływanie = 52.14 (wliczając T1) – piąty czas
Rower = 4.45, czwarty czas
Bieg 3.04.38 ( wliczając T2), 15-ty czas biegu

Ostatni Ironman w tym roku to Hawaje, 16-te miejsce i czas 8.59.
Pływanie = 53.06
Rower = 4.52 ( wliczając T1)
Bieg = 3.14 ( wliczając T2)

A tak wyglądały moje treningi w typowym cyklu, kiedy budowałem bazę na sezon 1991 i stawiałem na rower. W okresie tym pracowałem jako ratownik 20 godzin w tygodniu. Pierwszy i trzeci tydzień były takie same, a drugi miał więcej objętości rowerowej. Po takim „zestawie” robiłem tydzień odpoczynku, trenując wówczas w granicach 15-18 godzin tygodniowo, z nastawieniem na pływanie sześć razy w tygodniu (około 20km pływania). Strzałka oznacza zakładkę.

TYDZIEŃ 1 i 3  – PDF

TYDZIEŃ 2 – PDF

Z racji tego, że padłem w Roth na biegu, nie musiałem stosować prawie żadnego odpoczynku i moje treningi do Mistrzostw Europy, ostatnie dwa tygodnie, wyglądały tak jak w załączonej tabelce. Proszę zwrócić uwagę na objętości jeszcze na tydzień przed startem! Strzałka z roweru na bieg to zakładka. 

Treningi przed Mistrzostwami Europy – PDF

3 TYDZIEŃ

4 TYDZIEŃ – ZAWODY!

Następnie miałem okres 9 tygodni do Hawajów. Tydzień aktywnego wypoczynku. Pływanie x5, rower x3, bieg x3. Później narastający trening z dużym nastawieniem na rower. Bieg podtrzymujący, gdyż Hawaje to mój czwarty Ironman w tym roku, ale dopiero trzeci rok treningu. Poza tym miałem wówczas tylko 25 lat i dopiero zaczynałem biegać długie dystanse. Bałem się kontuzji. Cały trening przed Hawajami wykonywałem w Warszawie lub w Elblągu. Mieszkałem wówczas na Marszałkowskiej w samym centrum Warszawy, przy klubie studenckim Remont. Większość treningu to przejazd przez miasto (nie miałem samochodu). Biegałem wzdłuż trasy WZ po chodnikach, w stronę Skry. Tempo biegowe robiłem na Bielanach, pływałem na Inflanckiej. Wyjechałem na zawody we wtorek. Na Hawajach byłem w środę. A teraz moje ostatnie dwa tygodnie treningu zanim zacząłem odpoczywać przed startem. (W pdf-ie, w lewym rogu są godziny, o których wychodziłem na trening)

TRENING PRZED HAWAJAMI  – PDF (9.09.1991 – 22.09.1991) (tabelka skrót)

Jeszcze raz powtórzę na koniec to, co napisałem wcześniej, a o czym mówię od lat. Objętość treningowa, ciężka praca i marzenia. Spełniając m.in. te trzy warunki, niemal każdy może znaleźć się na Hawajach. Powodzenia!